Η διατηρητέα περιοχή τής Κυριώτισσας αποτελούσε ζωντανό σημείο Αναφοράς και Ανασυγκρότησης τής Συλλογικής Μνήμης, χαρακτηριστική δε περίπτωση Αναζήτησης της έννοιας τού «Ιερού στην Πόλη».
Τα 11 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της, τα ενταγμένα μες στον μοναδικό πολεοδομικό ιστό της (κλειστά οικοδομικά “τετράγωνα” που δημιουργήθηκαν από την «εν σειρά» αμυντική διάταξη των λαϊκής αρχιτεκτονικής των σπιτιών της) συνιστούσαν ένα εξαιρετικού ενδιαφέροντος σύνολο. Για να προστατευθεί και να αναδειχθεί η Κυριώτισσα (κηρύχθηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες “Ι σ τ ο ρ ι κ ό ς τ ό π ο ς” που χρήζει ιδιαίτερης προστασίας) χορηγήθηκαν κατά τη δεκαετία τού ’90 στις τότε τοπικές αρχές κρατικά και ευρωπαϊκά κονδύλια. Δυστυχώς, αφενός το είδος τής ανάπλασης και, αφετέρου, η παράνομη -σύμφωνα με τους νόμους που προστατεύουν την περιοχή- λειτουργία “υπαίθριων” κέντρων νυχτερινής διασκέδασης διέλυσαν σε μεγάλο βαθμό τον κοινωνικό ιστό και τον τρόπο ζωής της περιοχής καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της (Π.χ., καταστράφηκαν οι περίφημες «Απανοιξιές» της και οι περίκλειστες αυλές της – “Τσιμεντάρισαν” τους περίβολούς της! – Τα σοκάκια της στρώθηκαν με πλάκες Καρύστου και μάρμαρα!). Παράλληλα, απρέπειες και χυδαιότητες μετέτρεψαν τα μνημεία-ναούς της σε… “μπαρεκκλήσια”.
Η διατήρηση της συνεκτικότητας και του τρόπου ζωής των κατοίκων διατηρητέων περιοχών είναι μεγέθη που δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με το γνωστό «επιχειρηματικό μοντέλο ανάπτυξης» του σύγχρονου καπιταλισμού της καταστροφής, που συχνότατα στέκεται η αιτία να εκδιώξει τους κατοίκους από τις εστίες τους ή/και να τους αλλοτριώσει. Σε περιοχές σαν την Κυριώτισσα πρέπει να διαφυλάσσεται και να αναδεικνύεται με ουσιαστικό, γόνιμο και ανθρώπινο τρόπο η σύνδεση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, και να επιλύονται άμεσα και σωστά τα προβλήματα που προκύπτουν εξαιτίας των αυθαιρεσιών που δημιουργούνται από τις δήθεν αναπλάσεις και τις ανιστόρητες αλλοτριώσεις που επιχειρούν οι κατά τόπους κρατούντες.
Η Κυριώτισσα αποτελεί σημείο καμπής για τον τρόπο που η πόλη μας “β λ έ π ε ι” – “αντιλαμβάνεται” τον …εαυτό της. Σήμερα, δυστυχώς, η μοναδικής σημασίας “ιδιαιτερότητά” της, αντί να λειτουργήσει σαν “ευλογία”, έγινε “βάρος”: η εγκατάλειψη και η αδιαφορία των υπευθύνων οδήγησαν πλέον στην έσχατη (πλην, αναγκαία, δυστυχώς, για σοβαρούς λόγους ασφαλείας) λύση τοποθέτησης σιδερένιων προστατευτικών πλεγμάτων και επιφανειών που συνεχώς εξαπλώνουν τα “δίχτυα” τους και τις μακάβριες πινακίδες τους: “Προσοχή, επικίνδυνο κτίσμα!”. Αντί οι τοπικοί άρχοντες να κατεδαφίζουν σήμερα κάθε διατηρητέο κτίσμα και να ομιλούν, κατά τις συναντήσεις μας μαζί τους, “περί προσωπικής ευθύνης” (λες και η λειτουργία του κράτους επαφίεται αποκλειστικώς και μόνον στις διαθέσεις των πολιτών…!), δεν θα ήταν καλύτερα εάν όλα αυτά τα χρόνια είχαν αντιμετωπίσει το …πρόβλημα[;] “Διατηρητέα” σιγά σιγά, σταδιακά, θέτοντας σε εφαρμογή έναν ολοκληρωμένο τρόπο ουσιώδους “ανάπτυξης” της περιοχής και υποστήριξης των κατοίκων της; Όχι αναπαλαιώνοντάς τα με κόστος δυσβάστακτο, αλλά επιδιορθώνοντας -την κατάλληλη όμως χρονική στιγμή- έστω τη στέγη τους (από όπου συνήθως ξεκινά η διάβρωση του κτιρίου), ούτως ώστε να μην φτάσουμε σήμερα στο σημείο “Μηδέν”. Μέχρι χθες δεν μπορούσαμε να διαβούμε συγκεκριμένους δρόμους της περιοχής λόγω των τραπεζοκαθισμάτων (και όχι μόνον). Τώρα, πλέγματα, μεταλλικές επιφάνειες και δοκοί (αύριο: μεταλλικά τούνελς;), τοποθετημένα από συνεργεία του Δήμου, έχουν αποκλείσει σημεία και δρόμους, έμπροσθεν των υπό κατάρρευση διατηρητέων κτισμάτων. Και το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνον με το γεγονός ότι οι κάτοικοι της Κυριώτισσας δεν διαθέτουν το αναφαίρετο δικαίωμα να κυκλοφορούν σε όλους τους δρόμους που οδηγούν στο σπίτι τους, Α Λ Λ Α κ α ι με το γεγονός ότι ένας ολόκληρος κόσμος Μνήμης, Ομορφιάς και Πολιτισμού, που αποτελούσε το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τής φυσιογνωμίας τής πόλης, χάνεται αδικώς και για πάντα, χάσκοντας και ψυχορραγώντας, απειλώντας συγχρόνως τους πολίτες και προσβάλλοντας τη συνείδησή μας.
Η αρχιτεκτονική τής Κυριώτισσας νοηματοδότησε το χτισμένο περιβάλλον με τις ιδιότητες μιας ολοκληρωμένης οντολογικής εμπειρίας, λειτουργώντας ως μέσο υπέρβασης της καθημερινότητας α λ λ ά και της θνητότητας, στεγάζοντας -μέσω των μνημείων της- το Ιερό, το Μεταφυσικό, το Υπερβατικό. Τα κτίρια και η πολεοδομική γραμμή της περιοχής είναι τα θεμέλια της ψυχής των ενοίκων της, της συνείδησης, της αισθητικής και των αντιλήψεών τους, αποτελούν τους προβολείς του εσωτερικού τους κόσμου και φάρους-φορείς των αναμνήσεών τους. Σαν παλίμψηστες περγαμηνές αφηγούνται του χρόνου τα σημάδια πάνω στο βάρος της ύπαρξης, σαν τοπογραφικοί χρησμοί, χλευάζοντας τον θάνατο, τα κτίρια υπάρχουν για να αφηγούνται. Τότε, βλέπεις ένα κτίριο -πόσσω μάλλον όταν είναι ακατοίκητο, ρημάδι, πληγωμένο, ετοιμόρροπο- και β λ έ π ε ι ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς. Ανθρώπων σήματα-σημάδια-σώματα είναι τα κτίρια.
Ακόμη κι αν όλα αυτά κάποιοι δεν τα αντιλαμβάνονται και δεν τα …βλέπουν, αρκεί να τα αναζητήσουν. Και αναζητώντας την …αόρατη πόλη (που -εδώ είναι το “θαυμαστό”- είναι εμπρός αλλά δεν την βλέπεις!), θα αναζητούν τον εαυτό σου, δηλαδή το(ν) Άλλο. Η ορατών τε και αοράτων Κυριώτισσα περιμένει δεκαετίες ολόκληρες να μοιραστεί τον Μύθο της και την ιστορία της. Όχι προς πώσιν και βρώσιν, προς ευρείαν κατανάλωσιν, προς ευκαιριακή προσέγγιση. Αλλά για ένα “μοίρασμα” βαθύτερο, ουσιαστικότερο – αισθητικά, προσωπικά… Η Κυριώτισσα έχει μία εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα Ιστορία να αφηγηθεί. Για να δοθεί όμως η δυνατότητα να συμβεί κάτι τέτοιο, πρέπει η Κυριώτισσα να υπάρχει ως ζωντανή κοινότητα ανθρώπων, ως κύτταρο αυθεντικής ζωής.
S O S Τ Ε Τ Η Ν Κ Υ Ρ Ι Ω Τ Ι Σ Σ Α!
Η πόλη αλλάζει. Αναπόφευκτα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να χάσει τα μνημονικά της ίχνη, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, ό,τι από αυτά αφήσαμε όρθια μέχρι σήμερα. Γιατί η πολιτεία δεν μεριμνά για την προστασία των πολιτιστικών και ιστορικών τοπόσημων του ιστορικού κέντρου της πόλης μας, των δημόσιων χώρων ιδιαίτερης συμβολικής, ιστορικής αλλά και αισθητικής σημασίας; Μια πόλη η οποία επιτρέπει να απειλείται η πολιτιστική της κληρονομιά δεν είναι μία πόλη σε κρίση; Ακούγεται ότι θα κατεδαφιστούν τα διατηρητέα – ιδιαιτέρου κάλλους κτίρια “Καραθανάση” στην οδό Βερμίου, “Χριστοδούλου” και “Παπαϊωάννου” (το τελευταίο αναστηλώθηκε με κονδύλια της Ε.Ε. – νομικά και ποινικά, τι θα σημάνει η τυχόν κατεδάφισή του;) μέσα στην Κυριώτισσα… Γιατί δεν τηρείται η θεσμική προστασία των κτιρίων αυτών (όπως και τόσων άλλων μες στην πόλη); Σήμερα -σημείο “Μηδέν” για την πόλη;- που όλα καταρρέουν ή/και τα γκρεμίζουμε, π ο ι ο ς έχει να καταθέσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την πόλη; Ένα όραμα γι’ αυτήν; Ποιος; Ποιο; Μόνον διαχειριστές;
Η Κίνηση Πολιτών Κυριωτίσσης (Fb: Κυριώτισσας Ουτοπία) αγωνίζεται από τα μέσα τού ’90 για την Αισθητική και Αρχαιολογική προστασία της περιοχής, τα προβλήματα της οποίας έχουν απασχολήσει πολλές φορές τους αρμόδιους δημόσιους και ευρωπαϊκούς φορείς, μηδέ των δικαστικών εξαιρουμένων. Κ α λ ο ύ μ ε Πολίτες, Συλλογικότητες και κάθε θεσμικό όργανο σε ένα ανοιχτό διάλογο-αντίδραση-αντίσταση με θέμα το παρόν και το μέλλον της πόλης μας, που θα έχει ως κοινό και κυρίαρχο παρονομαστή την προστασία και την ανάδειξη της αξιοπρέπειας της ανθρώπινης υπόστασης καθώς και του τόπου όπου αυτή ζει και βιώνει.
Εκ μέρους της Κίνησης Πολιτών Κυριωτίσσης,
Γιάννης Καισαρίδης, Νίκος Σούμπουρος, Μαίρη Τσίγκα
